Feb 25, 2014

Biznes layihəsinin dəyərləndirilməsi.


Bloqun Facebook səhifəsində paylaşılan "moyka" məsələsi həlsiz qalmışdı. Bu yazıda həmin məsələnin həlli izah ediləcək. 

Məsələ isə bundan ibarətdir:

Daydayınız sizə üz tutub deyir:
A bala, iqtisadda oxumusan, hesabla görüm.
Cibimdə 5,000 manatım var. 
Gələn ay "moyka" açmaq üçün istəyirəm bankdan əlavə 10,000 manat götürəm (2 illik, aylıq ödəniş 509 AZN)İki nəfəri işə götürüb hərəsinə ayda 200 manat verəcəyəm. 
Bir maşını 6 manatdan yuduzduracağam və birinci ayda yəqin ki, 30 müştəri olar. Sonrakı gəlirlər hər ay, tutaq ki, yarım faiz artaraq gedəcək. 
De görüm moyka açmağa dəyər, yoxsa bu 5,000 manatımı aparım banka 10 faizlik depozitə qoyum?

Məsələni sadə saxlamaqdan ötrü işıq, su və digər xərclər nəzərə alınmayıb.

Gəlin bu məsələni həll edib daydayın sualına cavab verək.

Bu məsələnin həlli üçün Diskontlaşdırılmış Pul Axını (Dscounted Cash Flow) adlı mövzudakı hesablamalardan istifadə etmək lazımdır.

Daydayın sualına cavab vermək üçün - bu biznesin aparacağı və gətirəcəyi bütün pulların bugünkü dəyərini tapmaq lazımdır. Həmin rəqəmə biznesin xalis bugünkü dəyəri deyilir (ingiliscə net present value və ya NPV). Biz də bu rəqəmə NPV kimi müraciət edəcəyik. NPV müsbətdirsə, demək biznesə pul qoymağa dəyər. NPV mənfidirsə, demək biznesə pul qoymağa dəyməz. NPV sıfra bərabərdirsə, demək biznes nə çox, nə az, məhz ona qoyulacaq pul qədər gəlir gətirəcək və biznesin sahibi nə xeyirdə olacaq, nə də ziyanda.

İndi isə keçək hesablamalara.

Dayday bu il biznesə öz cibindən 5,000 AZN pul qoyur. Demək birinci rəqəm olaraq (mənfi) -5,000 AZN yazırıq.



Sonra, dayday bankdan 10,000 manatlıq kredit götürmək niyyətindədir. Bu məbləği olduğu kimi mənfi işarəsi ilə yaza bilmərik, çünki bu məbləğ 2 il (24 ay) ərzində ödəniləcək və üstünə faiz gələcək. Kreditin bugünkü dəyərini hesablamaq lazımdır.

Onu bilirik ki, kredit bərabər aylıq ödənişlərlə ödənməlidir və 24 ay boyunca daydayın cibindən hər ay 509 manat çıxacaq. Həmin ödənişlərin bugünkü dəyərini hesablamaq üçün Diskontlaşdırılmış Pul Axını mövzusundakı "ikinci məsələ" başlığı altındakı hesablamadan yararlanmalıyıq.

Əvvəlcə hesablamada istifadə edəcəyimiz faiz dərəcəsini müəyyən etməliyik. Dayday üçün istifadə edəcəyimiz faiz dərəcəsi 10%-dir. Çünki dayday pulu biznesə qoymasa, gedib pulu məhz bu faizlə banka depozitə qoyacaq. Yəni bu faiz daydayın alternativ gəlirini göstərir, deməli biznesdən ən azı 10% qazanmalıdır ki, biznesə pul qoymağın mənası olsun.

Ödənişlər aylıq olacağı üçün hesablamanı da aylıq etməliyik. 10% illik dərəcə olduğu üçün isə onu 12 aya bölürük və hər aya düşən faizin 0.83% olduğunu görürük. Beləliklə, hər ay üçün 509 rəqəmini 0.83%-ə azaltmalıyıq. Hesablama aşağıdakı kimidir:







509 manatı bir dəfə 0.083% azaldanda (riyazi dildə desək 1.0083 rəqəminə bir dəfə böldükdə) 505 manat alınır.
509 manatı iki dəfə 0.083% azaldanda (riyazi dildə desək 1.0083 rəqəminə iki dəfə böldükdə) 501 manat alınır.
və s.

Beləcə, bu hesablamanı 24 dəfə edirik, 24 ayın hərəsi üçün.







Sonra, hər ayın diskontlaşdırılmış ödənişini cəmləyirik bütün ödənişlərin bugünkü dəyərini tapmış oluruq.

505+501+496+492+488+484+480+476+468+465+461+457+453+449+442+438+435+431+428+424+
+421+417 = 11,030 AZN

Beləliklə, 24 ay boyunca ödəniləcək 509 manatlıq məbləğin bugünkü dəyəri 11,030 manatdır. Bu ödənişlər dayday üçün xərcdir, demək -11,030 manatı da bugünkü tarixə xərc kimi yazırıq (mənfi işarəsi ilə).



Sonra, iki nəfər işçinin maaşının bugünkü dəyərini tapmalıyıq. Hər işçiyə ayda 200 AZN olmaqla ümumilikdə işçilərə 400 AZN maaş veriləcək.

Bu aylıq məbləğin bugünkü dəyərini tapmaq üçün Diskontlaşdırılmış Pul Axını mövzusunun "üçüncü məsələ" başlığı altındakı hesablamadan istifadə etmək lazımdır: aylıq məbləği (400 AZN) aylıq faiz dərəcəsinə (0.83% və ya 0.0083 rəqəmi) bölmək lazımdır.


Məsələdə maaşın ildən ilə artması haqda heç nə deyilməyib. Əslində maaşlar ildən ilə artmalıdır amma məsələni sadə saxlamaq üçün maaşda artımı nəzərə almayacağıq.

Beləliklə, aylıq 400 AZN maaş xərcinin bugünkü dəyəri 48,000 AZN-dır. Bu rəqəmi də mənfi işarəsi ilə yazırıq.



İndiyə qədər yazdıqlarımız daydayın xərclərinin bugünkü dəyəridir. İndi isə gəlirlərin bugünkü dəyərini hesablamaq lazımdır.

Gəlirlərin bugünkü dəyərindən xərclərin bugünkü dəyərini çıxdıqdan sonra rəqəm müsbət alınacaqsa, demək biznesə pul qoymağa dəyər.

Beləliklə, birinci ayda 30 müştəri (maşın) olacaq. Hərəsi 6 manatdan yuduzdurulacaq. Deməli birinci ayın gəlir gözləntisi aşağıdakı kimidir:

30 x 6 = 180 AZN

Sonrakı gəlirlər isə hər ay yarım faiz (yəni 0.5% və ya 0.005 rəqəmi) artaraq gedəcəyi gözlənilir. Hər ay artan gəlirin bugünkü dəyərini tapmaq üçün Diskontlaşdırılmış Pul Axını mövzusunun "dördüncü məsələ" başlığı altındakı hesablamadan istifadə etmək lazımdır.

Gəlirlərin bugünkü dəyərini hesablayaq:


Beləliklə, 180 manatdan başlayan və hər ay 0.5% artan gəlirlərin bugünkü dəyəri 54,000 AZN-dır.
Bu rəqəmi müsbət işarəsi ilə yazırıq.


Buradan məlum olur ki, Xalis Bugünkü Dəyər (Net Present Value) mənfi 10,030 AZN-dır. Bu isə o deməkdir ki, bu məsələdəki şərtlərlə daydaya moykanı açmamağı məsləhət görürük. Ondansa 5,000 manatını aparıb bankdakı depozitə qoysa daha sərfəli olar.

---------------

SİZCƏ, MƏSƏLƏDƏKİ HANSI ŞƏRTLƏR DƏYİŞİLSƏ "MOYKA"NI AÇMAQ SƏRFƏLİ OLAR?




___________________________________________________________________

Yeni yazılar haqqında xəbər almanız üçün sağdakı "e-poçtla abunə ol" bölməsinə email-ınızı daxil edin, ya da bloqun Facebook səhifəsini "like" edib yeni paylaşımlardan bildiriş almağı seçin.


Facebook: Iqtisadi bloq 

No comments:

Post a Comment